Stenen gooien

Lang geleden zag ik eens een man die vanuit woede met stenen op de grond gooide. Namelijk op de, door de regen erg zacht geworden, ondergrond van een in aanbouw zijnde garage. En hij deed dat met zoveel kracht dat die stenen geheel ondergingen in de grond. De stenen waren na zijn worp dan ook niet meer te zien. Een factor die daarbij hielp, was dat het vers gestorte zandgrond was. En dat het zand door de vele regen erg nat was geworden. Het feit dat hij daar in zijn woede toe in staat was, verwonderde mij erg. Ik wist dat hij sterk was. Maar dat hij hij dit met een dergelijke grote kracht kon doen, zodat de stenen onder het zand bedolven zouden worden, had ik niet ingeschat. Maar wat ik mij direct ook afvroeg was, wat zijn reden was om onder die omstandigheden met zoveel kracht die stenen op de grond te gaan gooien. Hij had immers die stenen ook naar de mensen toe kunnen gooien, waarop zijn woede blijkbaar was gericht. De reden waarom hij dat niet deed, was na diepe overpeinzing gelegen in het feit dat hij niet weer opnieuw bij de politie in beeld wilde gaan komen. In al zijn eerlijkheid had hij hierover zelf eens iets aan mij verteld.

Het toeval wilde dat ik in die tijd eens op de tv een reportage zag over een chimpansee die zijn woede op mensen stilde door met stenen te gaan gooien. Ook die chimpansee gooide de stenen met erg veel kracht op de grond neer. Maar hij gooide er niet mee naar zijn oppassers. Blijkbaar wilde hij geen moeilijkheden met zijn oppassers, omdat hij wist dat hij, wat zijn eten betreft, van die oppassers afhankelijk was. Datzelfde beheerste gedrag dus als wat wij zagen bij de stenengooiende man.

Nu las ik kortgeleden toevallig op mijn computer dat een mannetjes chimpansee in een dierentuin in Zweden zich, volgens onderzoekers, met voorbedachten rade schuldig had gemaakt aan het aanvallen van bezoekers van de dierentuin. Hij verzamelde daartoe van tevoren reeds stenen in zijn apenverblijf. Dat zou bewijzen dat chimpansees vooruit kunnen plannen. Iedere dag verzamelde de chimpansee de stenen, die hij in het apenverblijf kon vinden en legde die klaar om er mee te kunnen gooien. Hij deed dat reeds uren voordat bij de dierentuin de deuren opengingen. Wanneer die chimpansee geagiteerd raakte, omdat meer en meer mensen het apenverblijf kwamen bezoeken, bekogelde hij de bezoekers met de eerder verzamelde stenen.

Toen er in het apenverblijf op zeker moment in het geheel geen stenen meer lagen, ontwikkelde hij zelfs een methode om zwakke plekken op te zoeken in de betonnen neprotsen in het apenverblijf, zodat hij daar nieuwe stenen uit kon halen voor zijn arsenaal stenen. Niemand raakte echter ernstig gewond bij de aanvallen. Het bleek hem maar af en toe te lukken om een bezoeker te raken en in die gevallen ging het ook nog alleen om een schampschot. Het leek erop dat hij er niet op uit was om de bezoekers te raken, maar om hen slechts de nodige angst aan te jagen. Volgens onderzoekers in de zoölogie en de primatologie is het echter niet het agressieve gedrag van de chimpansee dat opzien baart. Het is normaal gedrag voor een alfamannetje om zijn omgeving naar zijn hand te willen zetten. Het is echter wel ontzettend frustrerend voor hem om al die mensen te zien die naar hem wijzen en lachen, maar die buiten zijn bereik zijn. Wat de onderzoekers vooral opviel aan het gedrag van die chimpansee, is de voorbereiding van de aanvallen. Die voorbereiding is volgens hen het bewijs dat chimpansees in staat zijn om vooruit te plannen. 'Het is heel speciaal dat een chimpansee zich van tevoren realiseert dat hij later boos gaat worden en dan stenen nodig heeft om ermee te gaan gooien. Het is voor het eerst dat zulk complex gedrag is geobserveerd.' Eerder werd uit wetenschappelijke experimenten ook al geconcludeerd dat chimpansees vooruit kunnen plannen. Maar er waren nog geen observaties van die vaardigheid, buiten het laboratorium om. De onderzoekers hebben hun bevindingen gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift 'Current Biology.'

Bij de hierboven beschreven, van woede overmande man, die zijn stenen met extreem veel kracht op de grond gooide, ziet men hetzelfde min of meer gecontroleerde gedrag als dat van de chimpansee in de dierentuin, wat hierboven staat beschreven. Dat is toch zeker wel opvallend. Het is duidelijk dat de stenengooiende man met het gooien van de stenen ook zijn dominantie wilde tonen, net zoals mannetjesapen doen. En het is met name de psychologie, die hierachter schuilgaat, die het de moeite waard maakt om hier uitvoerig bij stil te gaan staan. Het is voer voor zowel ethologen als primatologen.

NB: Een vermaard onderzoeker van het gedrag van apen is de bioloog: Frans de Waal.